Պրոբացիա

ՆԱԽԱԳԾԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐԱԿԱՆ ՆՊԱՏԱԿ․ Անցումային արդարադատության գործիքակազմի կիրառման միջոցով իրավունքի գերակայության ամրապնդում

1. Նախագծում որպես ռազմավարական ուղղություն նշվել է՝ «Անցումային արդարադատության գործիքակազմի կիրառման միջոցով իրավունքի գերակայության ամրապնդում»: Սակայն, Նախագծի հետագա տեքստի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ անցումային արդարադատության 4 հիմնական գործիքներից կիրառվելու է միայն ճշմարտության որոնման կամ փաստահավաք խմբի գործիքակազմը, առանց անդրադարձ կատարելու անցումային արդարադատության իրականացման այնպիսի կարևորագույն գործիքների, ինչպիսիք են՝ հանդիսանում քրեական արդարադատության իրականացումը, փոխհատուցումները և համակարգային բարեփոխումները: Չնայած այն հանգամանքին, որ փոխհատուցումների և քրեական արդարադատության իրականացման վերաբերյալ որոշակի կարգավորումներ առկա են Նախագծի փաստահավաք հանձնաժողովի վերաբերյալ միջոցառումներում, այդուհանդերձ, այդ գործողությունները բավարար չեն լիարժեք կերպով անցումային արդարադատության իրականացնելու համար: Ուստի, առաջարկում ենք Նախագծով համալիր լուծումներ նախատեսել՝ սահմանելով անցումային արդարադատության չորս մեխանիզմների իրականացմանն ուղղված հստակ նպատակներ, վերջնարդյունք և միջոցառումներ։
2. Պետք է փաստել, որ Նախագծում հստակորեն ներկայացված չէ, թե որն է փաստահավաք հանձնաժողովի ստեղծման նպատակը և վերջնարդյունքը, որը նախատեսվում է նվաճել ռազմավարական այս ուղղության կատարման արդյունքում։ Դա չի երևում նաև ռազմավարական ուղղության անվանումից։ Թերի է ներկայացված նաև այս գործիքակազմի ներդրման անհրաժեշտությունը։ Այսպես, ըստ Նախագծի՝ Հանձնաժողովի գործունեության
վերջնարդյունքը զեկույցի հրապարակումն է, որտեղ արտացոլված են փաստահավաք գործունեության ընթացքում հավաքված տեղեկությունները։ Գտնում ենք, որ այս ձևակերպումը չի կարող որակվել որպես վերջնարդյունք, այն կատարված որոշ աշխատանքների վերաբերյալ սոսկ հաշվետվության ներկայացում է հանրությանը։ Հետևապես, առաջարկում ենք Նախագծում սահմանել, թե որն է այս ռազմավարական ուղղության նպատակը և
վերջնարդյունքը։
3. Ըստ Նախագծի՝ Փաստահավաք հանձնաժողովը ձևավորվելու է 2020 թվականի առաջին եռամսյակի ընթացքում: Հանձնաժողովը կազմված է լինելու առավելագույնը 20 անդամից։ Գտնում ենք, որ այս կարգավորումը հիմնավորված չէ, ինչպես նաև՝ խնդրահարույց է։ Նախ՝ Նախագծից պարզ չէ, թե ինչո՞ւ է որոշվել Հանձնաժողովում ունենալ 20 անդամ, որո՞նք են այն հիմնական հայեցակարգային մոտեցումները, որոնց ցուցաբերվելու են Հանձնաժողովի
անդամների նշանակման/ընտրության հարցում, որոնք են այն սկզբունքները, որոնց հիման վրա կազմավորվելու է հանձնաժողովը։ Առաջարկում ենք հիմնավորվել, թե ինչո՞ւ է որոշվել Հանձնաժողովում ունենալ 20 անդամ, որո՞նք են այն հայեցակարգային մոտեցումները և սկզբունքները, որոնցով պայմանավորված ձևավորվելու է Հանձնաժողովը։
4. Նախագծում անցումային արդարադատության իրականացման անհրաժեշտությունը հիմնավորելիս հղումներ են կատարված մի շարք միջազգային կազմակերպությունների զեկույցների: Սակայն այդ զեկույցների բովանդակությունը ներկայացված չէ Նախագծում, որը ընթերցողի մոտ կարող է անցումային արդարադատության կիրառելիության անհրաժեշտության վերաբերյալ ողջամիտ կասկածներ առաջացնել: Ուստիև, առաջարկում ենք նշյալ զեկույցներից առանձնացնել էական նշանակություն ունեցող դրույթները և ներառել դրանք Նախագծում։

Տես ավելին՝ https://armla.am

«Մեր ռազմավարական ծրագիրն այնքան լավ պետք է աշխատի, որ մի հիմնարկ փակելուց հետո երկրորդի բացման կարիքը չլինի»

«Մենք պետք է ունենանք ոչ ավել, քան երեք քրեակատարողական հիմնարկ։ Ոչ մի իրեն հարգող երկիր, բանտային բարեփոխում անելիս, նոր հիմնարկ չի կառուցում, այլ հակառակը՝ հակացուցում է, որովհետև նոր հիմնարկներն իրենց հետո բերում են նոր մարդկանց լցնելուն»,- այս մասին Forrights-ի հետ զրույցում նշեց «Սոցիալական արդարություն» հասարակաական կազմակերպության նախագահ Արշակ Գասպաչյանը՝ անդրադառնալով ՀՀ քրեակատարողական և պրոբացիայի ոլորտի 2019-2023 թվականների ռազմավարական ծրագրին։

Արդարադատության նախարարության կողմից մշակված ծրագրով նախատեսվում է ապամոնտաժել «Գորիս» ՔԿՀ-ն և այն տեղափոխել Խնձորեսկ, իսկ «Հրազդան» ՔԿՀ-ի պահման պայմաններով հաշվի առնելով՝  դատապարտյալներին տեղափոխել «Սևան» քրեակատարողական հիմնարկ։ Իրավապաշտպանների դիտարկմամբ՝ նոր քրեակատարողական հիմնարկն իրենից հսկայական ծախսեր է պահանջում, որի իրականացումն ռազմավարական ծրագրի շրջանակներում անշրջահայաց է․

«Պետք է հասկանանք, որ ավելի նախընտրելի է այդ գումարներն ուղղել Պրոբացիայի ծառայությանը, որպեսզի դատապարտյալը, ազատ արձակվելուց հետո, հնարավորություն ունենա վերադառնալ սոցիում և ունենալ աշխատանք։ Այդ գումարը պետք է ուղղվի աշխատատեղեր ստեղծելու համար, մասնագիտության և կրթության համար, զբաղվածություն ապահովելու համար։ Այսօր մեծ մասը կրկնահանցագործություն է կատարում և վերադառնում քրեակատարողական հիմնարկ, քանի որ չունի զբաղվածություն, չգիտի՝ ինչով զբաղվի։ Մեր ռազմավարական ծրագիրն այնքան լավ պետք է աշխատի, որ մի հիմնարկ փակելուց հետո երկրորդի բացման կարիքը չլինի»,- Forrights-ի հետ զրույցում նշում է «Հայաստանի Հելսինկյան ասոցիացիա»-ի նախագահ, փաստաբան Նինա Կարապետյանցը։

Իրավապաշտպանը ռացիոնալ չի համարում այդ քանակի քրեակատարողական հիմնարկները փոքր պետության համար։ Կարապետյանցի դիտարկմամբ, պետք է ստեղծել այնպիսի իրավիճակ, որ համատարած կալանքներ և ազատազրկում չլինեն, այլ կիրառելի դառնան ալտերնավիվ պատժի տեսակները։

Արշակ Գասպարյանի դիտարկմամբ՝ պետությունն ուզում է փոխել պրոբացիայի պետաիրավական տեսակը, սակայն չգիտի ինչպես․

«Մենք ունենք շատ դետալիզացված փոքր գործողություններ, որոնք ընդհանրապես ռազմավարական ծրագրի մեջ չի տեղավորվում և ունենք գործողություննր, որոնք իրենց նշած ուղենիշների մեջ չեն»,- բարձրաձայնում է Արշակ Գասպարյանը։

«Դատապարտյալը պետք է սովորի, որ իր բնակության վայրը տունն է, ոչ թե հիմնարկը»

Ռազմավարական ծրագիրն այսօր քննարկվեց Պրոբացիոն ծառայության, Արդարադատության նախարարության, Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի, ԱՆ Քրեակատարողական հիմնարկներում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող հասարակական դիտորդական խմբի և իրավապաշտպանների միջև։ Արդարադատության փոխնախարար Սրբուհի Գալյանը նշեց, որ ռազմավարության մշակումը տեղի է ունեցել առաջին անգամ․

«Ռազմավարության հիմնական ուղղություններն օրենսդրական նախաձեռնություններ են, նպատակ կա ունենալ Քրեակատարողական նոր օրենսգիրք, որն, ամենայն հավանականությամբ, կդրվի հանրային քննարկման հաջորդ ամիս։։ Բացի օրենսգրքի փոփոխությունից ուշադրություն է դարձվելու նաև ենթաօրենսդրական ակտերի վրա»,- նշում է նա։

Ըստ փոխնախարարի, ծրագիրն իր առաջ երեք նպատակ է դրել՝ ունենալ միջազգային պահանջներին համահունչ քրեակատարողական և պրոբացիոն համակարգ, ունենալ քրեական ենթամշակույթից և կոռուպցիոն մեխանիզմներից զերծ համակարգ։ Գալյանի պնդմամբ՝ քրեական ենթամշակույթի վերացման ուղղությամբ տարվող աշխատանքներ են լինելու, և բոլոր դատապարտյալների համար ստեղծվելու են հավասար պահման պայմաններ։

«Միայն օրենսդրական դաշտ բերելն ու պատժողական մոդելը քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարում չի կարող արդյունավետ լինել. անհրաժեշտ է վերասոցիալականացման գործիքակազմ ստեղծել»,- փոխնախարարի խոսքին անդրադարձավ Դիտորդական խմբի ղեկավար Հասմիկ Հարությունյանը։

Դատապարտյալներին սոցիում վերադարձելուն արձագանքեց նաև Արշակ Գասպարյանը։ Forrights-ի հետ զրույցում իրավապաշտպանը խնդրի լուծման տարբերակներից մատնանշեց միջազգային փորձերից մեկը․

«Եթե մենք կարողանանաք բանտային օպտիմալացման հաշվին  ունենանք շատ խնայված գումար, թե՛ հաստիքների, թե՛ շենք շինությունների վրա, ապա կկարողանանք այդ գումարներով պահել բանտարկյալին այնպես, ինչպես հարկն է։ Եթե ծնողն իմանա, որ իր տղան բանտային պայմաններում սոցիումից չի կտրվում, այլ սոցիումն է մտնում բանտ, բանտարկյալն էլ հաճախ է կարճաժամկետ մեկնումներով տուն գնում, ապա  նրա համար անհրաժեշտություն չի լինի, որ բանտը լինի տանը կպած։ Դրա համար հաջորդ բարեփոխումն է պետք․ բանտարկյալին հաճախ բերել դեպի  ազատություն, հաճախ փորձել հասարակության մեջ, չվախենալ սխալվելուց։ Դատապարտյալը պետք է սովորի, որ իր բնակության վայրը տունն է, ոչ թե հիմնարկը»,- իր խոսքում նշեց նա։

Քննարկման ընթացքում Forrights-ը բանախոսներից փորձեց ճշտել՝ արդյո՞ք ռազմավարական այդ մեծ նախագծում որևէ կետով անդրադարձ է կատարվել նաև ցմահ դատապարտյալներին։ Փոխնախարարը հիշատակեց ամիսներ առաջ ԱՆ ընդունված օրենքը, որով սահմանվեց պատժի կրման ռեժիմի փոփոխությունը։ Սրբուհի Գալյանը հայտարարեց, որ ավելի կդյուրինացվի նաև պայմանական վաղաժամկետ ազատ արձակման գործընթացը։ Forrights-ի այն նկատառմանը, որ դատապարտյալների համար «սև բիծ» է դառնում 10 և ավել տարի առաջ ստացած, սակայն մարված տույժերը, փոխնախարարը պատասխանեց․

«Մարված տույժերը որևէ ձևով չեն կարող պատճառ հանդիսանալ պայմանական վաղաժամկետ ազատ արձակման համար։ Իսկ եթե, այնուամենայնիվ պատճառ են հանդիսանում, ապա դա արդեն դատական համակարգի սխալն է»։

Ռազմավարական ծրագրի նախագիծը e-draft-ում կմնա մինչև սեպտեմբարի 11-ը։ Այս պահին ծրագրի ընդունմանը կողմ է քվերակել 20, դեմ՝ 3 անձ։

Տես ավելին՝ https://forrights.am

Արդարադատության նախարարի տեղակալ Սրբուհի Գալյանն այսօր ընդունել է Եվրոպայի խորհրդի երևանյան գրասենյակի ղեկավար Նատալյա Վուտովայի գլխավորած պատվիրակությանը և քննարկել բանտային առողջապահության ոլորտում բարեփոխումների նոր ծրագրի  ուղղությունները: Այս մասին հայտնում են ՀՀ ԱՆ տեղեկատվության և  հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից:

Սրբուհի Գալյանը, բարձր գնահատելով ԵԽ երևանյան գրասենյակի հետ համագործակցությունն ու համատեղ իրականացված «Առողջապահության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ամրապնդումը Հայաստանի բանտերում» ծրագրի արդյունքները, կարևորել է բարեփոխումներին ուղղված նոր փոխգործակցության անհրաժեշտությունը՝ ուղղված «Քրեակատարողական բժշկության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի կարողությունների զարգացմանը, այդ թվում՝ կադրերի վերապատրաստմանը, դատապարտյալների խնամքին ուղղված համապատասխան ուղեցույցների մշակմանը, բժշկական օգնության և սպասարկման համար անհրաժեշտ իրավական հիմքերի ապահովմանը և մի շարք այլ հարցերի:  Նշենք, որ բանտային առողջապահության ոլորտի բարեփոխումը Կառավարության կողմից հաստատված «Քրեակատարողական և պրոբացիայի ոլորտի 2019-2023 թվականների ռազմավարության միջոցառումների ծրագրի կարևոր ուղղություններից է:

ԵԽ երևանյան գրասենյակի ղեկավար Նատալյա Վուտովան ընդգծել է իրականացված և իրականացվելիք երկու ծրագրերի կարևորությունը և համատեղ ուժերով բանտային առողջապահության ոլորտում էական բարեփոխումներ իրականացնելու պատրաստակամություն է հայտնել:

Հանդիպման ընթացքում քննարկվել են ՔԿՀ-ներում պատշաճ բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների, հոգեկան առողջության հետ կապված խնամքի տրամադրան որակի բարձրացման, բժշկական անհրաժեշտ սարքավորումների ձեռքբերման, կադրերի վերապատրաստման, անհրաժեշտ ուղեցույցների մշակմանը վերաբերող մի շարք հարցեր:

Հիշեցնենք, որ Արդարադատության նախարարության և Եվրոպայի խորհրդի կողմից համատեղ իրականացված «Առողջապահության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ամրապնդումը Հայաստանի բանտերում» ծրագրի շրջանակում ձեռք էին բերվել բժշկական նորագույն սարքավորումներ, շուրջ 1000 քրեակատարողական ծառայողներ վերապատրաստվել էին՝ բժշկական էթիկայի, բժշկական գաղտնիքի և այլ թեմաներով, ՔԿՀ-ների բժշկական անձնակազմի համար ձեռք էր բերվել անհրաժեշտ կահույք, ինչպես նաև կազմվել էին «Բանտային առողջապահության հիմնախնդիրները և բարեփոխումները Հայաստանի Հանրապետությունում» ձեռնարկը և «Կալանավորված և դատապարտված անձանց առողջապահական իրավունքների և դրանց իրացման մեխանիզմների» ուղեցույցը:

Տես ավելին՝ https://yerevan.today

2016 թ.-ի մայիսի 17-ին ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տութ­յունն ըն­դու­նեց «Պ­րո­բա­ցիա­յի մա­սին» օ­րեն­քը, ո­րով երկ­րում հիմք դրվեց պրո­բացիա­յին, և ս­տեղծ­վեց քրեա­կա­տա­րո­ղա­կան ծա­ռա­յութ­յու­նից ան­կախ պրո­բա­ցիա­յի ծա­ռա­յութ­յուն: Այս ինս­տի­տու­տի ներդ­նու­մը պայ­մա­նավոր­ված էր երկ­րում քրեա­կան ար­դա­րա­դա­տութ­յան ո­լոր­տում պատժո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նից վե­րա­կանգ­նո­ղա­կան ար­դա­րա­դատութ­յան անց­նե­լու անհ­րա­ժեշ­տութ­յամբ: ­Հան­ցանք կա­տա­րած անձանց վե­րա­կանգ­նումն ու սո­ցիա­լա­կան վե­րաին­տեգ­րումն ա­ռաջ­նային նշա­նա­կութ­յուն ու­նեն այս գա­ղա­փա­րի հա­մա­տեքս­տում։ Օ­րեն­քի ըն­դու­նու­մից ու ծա­ռա­յութ­յան գոր­ծու­նեութ­յան մեկ­նար­կից ի վեր, սա­կայն, Պ­րո­բա­ցիա­յի գոր­ծու­նեութ­յան գնա­հա­տում, որ­պես այդ­պի­սին, չի կա­տար­վել, չեն ու­սում­նա­սիր­վել ո­լոր­տի օ­րենսդ­րա­կան
հիմ­քերն ու դեռևս կար­գա­վո­րում պա­հան­ջող հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը: ­Ծա­ռա­յութ­յան գոր­ծու­նեութ­յու­նը չի գնա­հատ­վել նաև պրակ­տի­կայում, ին­չը հնա­րա­վո­րութ­յուն կտար գոր­ծարկ­ման ա­ռա­ջին իսկ տարի­նե­րին նա­խան­շե­լու հիմ­նա­կան ռիս­կերն ու մար­տահ­րա­վեր­նե­րը: Չ­նա­յած Պ­րո­բա­ցիա­յի ծա­ռա­յութ­յու­նը հան­րութ­յանն ու ՀՀ ար­դարա­դա­տութ­յան նա­խա­րա­րութ­յա­նը ներ­կա­յաց­նում է ի­րա­կա­նացված աշ­խա­տանք­նե­րի վե­րա­բեր­յալ պար­բե­րա­կան հաշ­վետ­վություն­ներ, սա­կայն դրանք բո­վան­դա­կա­յին չեն և­ո­րա­կա­կան տվյալներ չեն պա­րու­նա­կում, չեն գնա­հա­տում արդ­յու­նա­վե­տութ­յունն ու հնա­րա­վոր ռիս­կե­րը: Ո­լոր­տի վե­րա­բեր­յալ ի­րա­կա­նաց­ված ա­ռա­վել հա­մա­պար­փակ ու­սում­նա­սի­րութ­յուն թերևս կա­րե­լի է հա­մա­րել ՀՀ մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի պաշ­պա­նի՝ ՀՀ պրո­բա­ցիա­յի պե­տա­կան
ծա­ռա­յութ­յան գոր­ծու­նեութ­յան մշտա­դի­տար­կու­մը և դ­րա արդյունք­ներն ամ­փո­փող 2018 թվա­կա­նի զե­կույ­ցը: Այն ար­ձա­նագ­րել է, որ չնա­յած օ­րենսդ­րութ­յան մեջ ամ­րագր­վել է վե­րա­կանգ­նո­ղական ար­դա­րա­դա­տութ­յան գա­ղա­փա­րը, սա­կայն դեռևս լուրջ քայլեր պետք է ձեռ­նարկ­վեն դրա պրակ­տիկ կի­րա­ռե­լիութ­յու­նը պատշաճ ա­պա­հո­վե­լու հա­մար:
­Վե­րոնշ­յա­լի հա­մա­տեքս­տում հու­սադ­րող են ՀՀ քրեա­կա­տա­րո­ղա­կան և պ­րո­բա­ցիա­յի ո­լոր­տի 2019-2023 թթ.-ի ռազ­մա­վա­րութ­յու­նը և դ­րա ի­րա­կա­նաց­ման 2019-2023 թթ.-ի մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ծրա­գի­րը, ո­րում ներ­կա­յաց­ված են ո­լոր­տի հիմ­նախն­դիր­ներն ու բա­րե­փո­խում­նե­րի ուղե­նիշ­նե­րը: ­Մաս­նա­վո­րա­պես, որ­պես բա­րե­փո­խում­նե­րի ա­ռաջ­նա­յին ու­ղե­նիշ, ի թիվս այլ­նի, նշվում են օ­րենսդ­րա­կան դաշ­տի կա­տա­րելա­գոր­ծու­մը, գոր­ծող ակ­տե­րը մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վա­կան չա­փո­րո­շիչնե­րին հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նե­լը, ինչ­պես նաև Պ­րո­բա­ցիա­յի ծա­ռայութ­յան գոր­ծու­նեութ­յան արդ­յու­նա­վե­տութ­յան բարձ­րա­ցու­մը՝ հատկա­պես օ­րենսդ­րութ­յան շա­րու­նա­կա­կան զար­գա­ցու­մը, Պ­րո­բա­ցիա­յի ծա­ռա­յութ­յան կար­գա­վի­ճա­կի վե­րա­նա­յու­մը, սո­ցիա­լա­կան ե­րաշխիք­նե­րի նա­խա­տե­սու­մը, տեխ­նի­կա­կան մի­ջոց­նե­րով վե­րա­զի­նու­մը, պրո­բա­ցիա­յի շա­հա­ռու­նե­րի վե­րա­սո­ցիա­լա­կա­նա­ցու­մը: ­Ռազ­մա­վարութ­յունն ու գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի ծրա­գիրն ար­դեն իսկ հաս­տատ­վել
են ՀՀ կա­ռա­վա­րութ­յան կող­մից, ին­չը թույլ է տա­լիս ակն­կա­լել սահման­ված նպա­տակ­նե­րի ու գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի ի­րա­կա­նա­ցում:

Սույն հե­տա­զո­տութ­յու­նը կա­տար­վել է՝ հիմք ըն­դու­նե­լով Պ­րո­բացիա­յի ծա­ռա­յութ­յան շուրջ 4-ամ­յա գոր­ծու­նեութ­յան օ­րենսդ­րա­կան հիմ­քե­րի, պրակ­տիկ գոր­ծու­նեութ­յան արդ­յունք­նե­րի ու նա­խադրյալ­նե­րի, ինչ­պես նաև դեռևս առ­կա մար­տահ­րա­վեր­նե­րի ու­սումնա­սիր­ման անհ­րա­ժեշ­տութ­յու­նը:
Ու­սում­նա­սի­րութ­յու­նը բաղ­կա­ցած է եր­կու մա­սից: Ա­ռա­ջին փուլում ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա են դար­ձել ո­լոր­տը կար­գա­վո­րող օ­րենսդ­րա­կան դաշտն ու հա­րա­կից օ­րենսդ­րութ­յու­նը՝ վեր հա­նելով առ­կա բա­ցե­րը, հա­կա­սութ­յուն­ներն ու ա­ռաջ­նա­հերթ բա­րե­փոխում­նե­րի ուղ­ղութ­յուն­նե­րը: Ըստ այդմ, ու­սում­նա­սի­րութ­յու­նը ցույց է տա­լիս ծա­ռա­յութ­յան արդ­յու­նա­վետ գոր­ծու­նեութ­յան և ­գոր­ծառույթ­նե­րի կա­տար­ման հիմ­նա­կան օ­րենսդ­րա­կան խո­չըն­դոտ­նե­րը:
Այս փու­լում ու­սում­նա­սի­րութ­յան հա­մար որ­պես տե­ղե­կատ­վության հիմ­նա­կան աղբ­յուր օգ­տա­գործ­վել են.
— «Պ­րո­բա­ցիա­յի մա­սին» ՀՀ օ­րեն­քը,
— քրեա­կան ար­դա­րա­դա­տութ­յան ո­լոր­տի օ­րենսդ­րա­կան կարգա­վո­րում­նե­րը՝ քրեա­կա­տա­րո­ղա­կան, քրեա­կան և ք­րեական դա­տա­վա­րութ­յան օ­րենսգր­քերը,
— քրեա­կան ար­դա­րա­դա­տութ­յան ո­լոր­տի վե­րոնշ­յալ օ­րենսգրքե­րի նա­խագ­ծե­րը,
— քրեա­կա­տա­րո­ղա­կան ու պրո­բա­ցիա­յի ո­լորտ­նե­րի ռազ­մավա­րութ­յու­նը,
— ՀՀ կա­ռա­վա­րութ­յան վե­րա­բե­րե­լի ո­րո­շում­նե­րը,
— ՀՀ ար­դա­րա­դա­տութ­յան նա­խա­րա­րութ­յան՝ ո­լոր­տի վե­րա­բերե­լի հրա­ման­նե­րը,
— պրո­բա­ցիա­յի ո­լոր­տի ու­սում­նա­սի­րութ­յուն­ներն ու առ­կա զեկույց­նե­րը,
— ի­րա­վա­սու մար­մին­նե­րին հաս­ցեագր­ված տե­ղե­կատ­վա­կան
հար­ցում­նե­րը։

­Հե­տա­զո­տութ­յան երկ­րորդ փու­լը հիմն­վում է Պ­րո­բա­ցիա­յի ծա­ռայութ­յան պրակ­տիկ գոր­ծու­նեութ­յան վրա. այն դեռևս ըն­թաց­քի մեջ է, արդ­յունք­նե­րը հնա­րա­վոր կլի­նի ներ­կա­յաց­նել կարճ ժա­մա­նակ անց: Ըն­թա­ցիկ փուլն ի­րա­կա­նաց­վում է պրո­բա­ցիա­յի ծա­ռա­յող­նե­րի ու շա­հա­ռու­նե­րի հետ նպա­տա­կա­յին ա­ռանձ­նազ­րույց-հար­ցազ­րույց­ների հի­ման վրա՝ նա­խա­պես մշակ­ված հար­ցա­թեր­թիկ­նե­րի մի­ջո­ցով: ­Ծա­ռա­յութ­յան պրակ­տիկ գոր­ծու­նեութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան
արդ­յունք­նե­րը վեր կհա­նեն ծա­ռա­յութ­յան արդ­յու­նա­վե­տութ­յան աս­տի­ճա­նը շա­հա­ռու­նե­րի վե­րա­սո­ցիա­լա­կա­նաց­ման գոր­ծում, օ­րեն­քով նա­խա­տես­ված մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի ի­րա­գործ­ման ծա­վալ­ները, բաց­թո­ղում­ներն ու դրանց պատ­ճառ­նե­րը, ծա­ռա­յութ­յան նյութա­կան ռե­սուր­նե­րի ու պայ­ման­նե­րի վի­ճա­կը, դրանց առն­չութ­յամբ առ­կա հիմ­նախն­դիր­ներն ու անհ­րա­ժեշտ փո­փո­խութ­յուն­նե­րը, հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը պե­տա­կան և­ոչ պե­տա­կան մար­մին­նե­րի հետ, կադ­րա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հիմ­նա­հար­ցերն ու ծա­ռա­յողնե­րի ծան­րա­բեռն­վա­ծութ­յու­նը:

Տես ավելին՝ https://epfarmenia.am